सोशल मीडियातील अभिव्यक्तीची जीवघेणी मरमर

  परवा नागपुरात सात तरुण मुलांचा मोबाईलमध्ये सेल्फी

(स्वत:चे छायाचित्र स्वत:च घेणे) घेण्याच्या नादात तलावात बुडून मृत्यू झाला. तरुण मुलांचा असा अवचित मृत्यूचा प्रसंग त्यांच्या कुटुंबासाठी किती जीवघेणा असतो, हे ज्यांनी अनुभवलं आहे, ते या घटनेतील गांभीर्य समजू शकतात. या घटनेचे जे तपशील समोर आले आहेत ते पाहता या तरुणांच्या नादाबद्दल खंत व्यक्त करावी की एकंदरीतच सोशल मीडियाच्या विळख्यात सापडलेली युवापिढी सारासार विचारशक्ती हरवून बसत आहे याबद्दल चिंता व्यक्त करावी, काही कळत नाही. कुठल्याही पर्यटनस्थळावर गेल्यानंतर स्वत:चा फोटो घ्यावासा वाटणे ही अगदी नैसर्गिक गोष्ट आहे. मात्र ज्या होडीत चढून या तरुणांनी सेल्फी घेण्याचे प्रयत्न केले ती होडी फुटकी आहे, आपल्याला पोहता येत नाही, पाण्याची खोली भरपूर आहे, त्यात मोठय़ा प्रमाणात गाळही आहे, हे सारं दिसत असतानाही या तरुणांनी होडी पाण्याच्या मध्यभागी नेण्याचा प्रयत्न केला. या हौसेला काय म्हणायचं? व्यक्त होण्याची जीवघेणी मरमर… याशिवाय दुसर्‍या शब्दात या घटनेचं वर्णन करता येत नाही.

 व्यक्त व्हावंसं वाटणं, स्वत:ला जगासमोर Heroic स्वरूपात सादर करणं, स्वत:च्याच प्रेमात पडणं ही माणसाची नैसर्गिक प्रवृत्ती आहे. ग्रीक पुराण कथेतील स्वत:च्या प्रतिमा प्रेमात पडलेल्या तरुणाची कहाणी सगळ्यांनाच माहीत आहे. तो रोज तलावावर जातो. तिथे पाण्यातील स्वत:चे प्रतिबिंब न्याहाळतो व स्वत:च्याच प्रतिमेवर मोहित होतो. पुढे हा त्याचा छंद होतो. त्याचं त्याला वेड लागतं. या मानसिक अवस्थेला नार्सिसस किंवा नार्सिसिझम (Narcissism) असं म्हणतात. मानसशास्त्राचा सुप्रसिद्ध अभ्यासक सिग्मंड फ्राईड याने आपल्या On Narcissisam या लेखात माणूस स्वत:च्याच प्रेमात बुडाल्यासारखा कसा वागायला लागतो यावर सविस्तर लिहून ठेवलं आहे.

विधी सुरू आहेत हे विसरून डेन्मार्कच्या महिला पंतप्रधान हॅले थॉर्निंग आणि ब्रिटनचे पंतप्रधान डेविड कॅमेरून यांच्यासोबत सेल्फी काढण्याच्या नादात सहभागी झाले होते. त्यावेळी ओबामांच्या बाजूला बसलेल्या त्यांच्या

पत्नी मिशेल ओबामांच्या चेहर्‍यावर या पोरखेळाबद्दलची नाराजी स्पष्टपणे दिसत होती. ही सेल्फी तेव्हा जगभर गाजली होती. थोडक्यात सेल्फी घेण्याचा हा नाद भल्याभल्यांना आहे. सध्या जगभर माणसं कशाचाही सेल्फी घेतात. मध्यंतरी श्रीलंकेतील उदाई राय या तामिळ युवकाने आपल्या काकाच्या मृतदेहासोबतचा सेल्फी सोशल साईटवर टाकून खळबळ उडवून दिली होती. अलीकडेच इसाक मार्टिनेझ या अमेरिकेतील तरुणाच्या खांद्याला गोळी लागली. या महाभागाने रुग्णवाहिका बोलाविण्यापूर्वी रक्तबंबाळ अवस्थेतील आपला सेल्फी काढला आणि अपलोड केला. एवढंच नव्हे तर रुग्णालयात पोहोचेपर्यंत तो आपलं स्टेटस् अपडेट करीत होता. हे असे प्रकारही व्यक्त होण्याची जीवघेणी मरमर या प्रकारातच मोडते.