भाजपातील टिवटिव

अमुक एक खातं काढल्यामुळे प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष नाराजी दाखविणार्‍या पंकजा व त्यांच्या सर्मथकांना भाजपा व संघाची कार्यपद्धती अद्याप समजू नये, याचं नवल वाटतं. मंत्रिमंडळाबाबतच्या कुठल्याही निर्णयासाठी मुख्यमंत्री जबाबदार असले तरी भाजपात या विषयात पडद्यामागून कसे निर्णय होतात, हे एव्हाना पंकजांना कळायला हवे होते. खरंतर या विषयात फडणवीसांबद्दल रोष बाळगण्याचे कारण नव्हते. देवेंद्र फडणवीसांनी आतापर्यंत मुंडे कुटुंबाला ताकद देण्याचंच काम केलं आहे. नितीन गडकरींच्या गडात राहूनही काल-परवापर्यंत मुंडे सर्मथक अशीच त्यांची ओळख होती. त्यामुळेच विधानसभा निवडणुकीच्या अगोदर गोपीनाथ मुंडेंनी अतिशय चतुराईने ‘देशात नरेंद्र, महाराष्ट्रात देवेंद्र’ अशी घोषणा केली होती. ही अशी घोषणा करून त्यांनी एका दगडात दोन पक्षी मारले होते. एकीकडे गडकरींना चेकमेट केले होते. दुसरीकडे संघालाही खूश केले होते. मुंडे आज हयात असते, तर भाजपाचं राजकारण बघणं मोठं रंजक राहिलं असतं. दुर्दैवाने ते नाहीत.

मुंडे साहेबांच्या जाण्यानंतर आणि मुख्यमंत्री झाल्यानंतर फ डणवीसांनी सार्वजनिकपणे पंकजा यांच्या पाठीशी उभं राहण्याची भूमिका घेतली आहे. चिक्की खरेदी प्रकरण जोरात गाजत होतं, तेव्हा मुख्यमंत्र्यांनी ठामपणे त्यांचा बचाव केला. मुंडे साहेबांचं भाजपाच्या जडणघडणीतील योगदान लक्षात घेऊन त्यांनी वेळोवेळी पंकजांना उचित सन्मानही दिला. त्या पार्श्‍वभूमीवर घडलेले प्रकार या दोघांच्या संबंधात तणाव निर्माण करू शकतात. सोबतच पक्षनेतृत्वाच्या निर्णयाला आव्हान देण्याचा प्रकारही मानला जाऊ शकतो. पंकजा मुंडे व त्यांच्या सर्मथकांनी काही गोष्टी शांतपणे समजून घेतल्या पाहिजेत. पंकजा मुंडे म्हणजे गोपीनाथ मुंडे नाहीत, हे सर्वात प्रथम त्यांनी डोक्यात भिनविलं पाहिजे. गोपीनाथ मुंडेंनी जवळपास ३0 वर्षे अथक मेहनत करून, महाराष्ट्राचा कानाकोपरा फि रून, राज्यातील प्रश्नांचा सखोल अभ्यास करून स्वत:चे नेतृत्व सिद्ध केले होते. राज्याच्या प्रत्येक जिल्ह्यात भाजपात व भाजपाबाहेर त्यांना मानणारे हजारो कार्यकर्ते होते. समाजातील वेगवेगळे दबाब गटांसोबत त्यांचे सलोख्याचे संबंध होते. राजकारणात कुठपर्यंत ताणायचं आणि कुठे सैल सोडायचं, याचं त्यांना भान होतं. विशेष म्हणजे संघ नावाचा प्रकार काय आहे, हे त्यांना नेमकं माहीत होतं.

या पार्श्‍वभूमीवर पंकजा मुंडे अद्याप नवख्या आहेत. त्यांना राजकारणात ‘लंबी रेस का घोडा’ बनायचं असेल, तर भरपूर शिकावं लागणार आहे. सध्या गोपीनाथ मुंडेंची पुण्याई हे एकमेव भांडवल त्यांच्याजवळ आहे. ते फ ार काळ पुरणार नाही. राजकारणात उतावीळपणा व प्रसिद्धीचा सोस या दोन्ही गोष्टी खूप घातक आहेत, हे अनेक उदाहरणांनी सिद्ध झाले आहे. पंकजा मुंडेंना मुख्यमंत्रिपदाची महत्त्वाकांक्षा असणं, यात काहीच चूक नाही. मात्र केवळ गोपीनाथजींची कन्या या क्वॉलिफिकेशनच्या जोरावर त्यांना तिथे पोहोचणं अशक्य आहे. त्यासाठी त्यांना भरपूर मेहनत करावी लागणार आहे, अभ्यास करावा लागणार आहे. बीड जिल्ह्याच्या बाहेर आपलं नेतृत्व प्रस्थापित करावं लागणार आहे. सर्वात प्रथम त्या ज्या पक्षात काम करत आहेत त्याची कार्यपद्धती समजून घेण्यासोबतच आपले वडील व मामांना संघाने कशी वेसण घातली होती, हा इतिहासही जरा जाणत्यांकडून त्यांना समजावून घ्यावा लागेल.

संघाच्या दृष्टीने संघटनेच्या उद्दिष्टपूर्तीसाठी कार्यकर्ता वा नेता हे एक साधन आहे. नेत्यांच्या वैयक्तिक महत्त्वाकांक्षेला त्यांच्या दृष्टीने कवडीचाही अर्थ नाही. त्या त्या परिस्थितीत कुठला माणूस कुठल्या कामासाठी योग्य आहे, हे ठरवून त्याला त्या दृष्टीने प्रोजेक्ट करायचं काम संघ परिवार करतो. या प्रक्रियेत एखाद्याच्या डोक्यात हवा गेली की त्याला अलगद जमिनीवर आणण्याचं कामही तो करतो. त्यामुळेच कोण पूर्वी काय होतं आणि कोणाच्या बॅगा उचलत होतं, अशा निर्थक उचापती केल्या तर मुंडे सर्मथकांची निराशाच होण्याची शक्यता आहे. फ ार जुनी गोष्ट नाही. जेव्हा नरेंद्र मोदी हे लालकृष्ण अडवाणींचे हरकाम्या होते. रथयात्रा आणि नंतरच्या काळातही मोदींची भूमिका हे अडवाणींच्या पीएपेक्षा जास्त नव्हती. आता वर्षानुवर्षे बाळगलेलं पंतप्रधानपदाचं स्वप्न विसरून अडगळीत जाण्याची वेळ त्यांच्यावर आली आहे. संघाचा अजेंडा जे नेते व्यवस्थित राबवू शकतील, त्यांचीच निवड संघ करत असतो. संघ एका र्मयादेच्या वर एखाद्याला स्टार होऊ देत नाहीत. प्रमोद महाजनांसारख्या ताकदवर नेत्याला २00४ लोकसभा निवडणुकीतील पराभवानंतर कसे जमिनीवर आणले होते, हा इतिहास फ ार जुना नाही.